توجه به فرهنگ كوه ضرورتي اجتناب ناپذير ......

تعريف:

تا به حال ، صدها تعريف براي فرهنگ توسط اساتيد مختلف در كتب و رساله ها عنوان شده است . صرفنظر از استفاده واژه ها و نوع بيان همه آنها داراي بار مفهومي يكساني هستند . تعريف زير چكيده اي از آن تعاريف مي باشد .

... " فرهنگ " ؛ راه و روش زندگي است كه هر قومي براي خود دارد . " فرهنگ " عبارت است از كليه ساخته ها ، پرداخته ها ، اندوخته ها ، آداب و رسوم ، مقررات ، عقايد ، هنرها و دانستي هاي عامه كه از نسلي به نسل بعد منتقل مي شود. "

توضيحات :
1 - فرهنگ مفهومي بسيار گستره و پيچيده دارد . آنچه در اين مقاله بعنوان فرهنگ مورد توجه قرار گرفته است ، شامل : " مجموعه ي رفتارها ، فعاليت ها ، ايده ها ، احساسات و ساير مناسباتي است كه در رابطه با كوه ( بصورت عام ) و كوهنوردي ( بصورت خاص ) شكل گرفته و مي بايست ماندگار گردد " ... مي باشد .
2 - فرهنگ مفهومي سيال دارد كه تحت تاثير مناسبات اجتماعي و اقتصادي همواره تحول مي پذيرد . از اين رو قواعد و رفتارهائي كه در رابطه با موضوعي خاص مورد توجه قرار مي گيرند، بعنوان مفهومي غير قابل تغييرو ثابت قابل ارزيابي نمي باشد .
3 - در اين مقاله " كوهنورد " به كسي اطلاق مي شود كه : " در يك دوره زماني چند ساله بصورتي مستمر به انجام فعاليت هايي هدف مند ( آموزش و اجرا ) مبادرت ورزيده ، سطح تكنيك ( عيني و ذهني ) و مهارت و ميزان تجربيات خود را ارتقاء ببخشد . "
4 - با توجه به اينكه بحث ارائه شده از گسترگي و پيچيدگي برخوردار است اين مقاله با بهره گيري از نظرهاي ارائه شده شكل كاملتري بخود خواهد گرفت و در نسخه هاي تازه آن بروز مي شود .

مقدمه :

" بقاء " ؛ واژه اي كه از بدو شكل گيري و ظهور " انسان " بر روي " زمين " بيان كننده بالا ترين انگيزه و نياز اساسي بشر بوده است . توجه به طبيعت و انس با آن به منظور " بقاء " ، آنچنان در ضمير " بشر " ريشه دوانيد كه برايش ارزشي ماوراءي و قدسي يافت ، از آن هنگام بر اين باور بود كه بدون طبيعت و همزيستي با جلوه هاي گوناگونش " بقاء " مفهوم نخواهد داشت . طي قرن ها ، موجوديت عيني و بنيان هاي فرهنگي جوامع انساني وابستگي تام به طبيعت پيرامون زيستگاهش پيدا كرده بود . دريا ، صحرا ، جنگل و كوه ؛ جلوه هائي از طبيعت بودند كه انسان با قابليت سازش پذيري ذاتي و درك آنها مي توانست ، غذا ، سرپناه و امنيت و " بقاء " خود را بدست آورد و در پي آن توانست گام را فراتر نهاده براي بيان احساسات و تامين نيازهاي روحي و رواني خود نيز از آنچه در پيرامونش بود استفاده نمايد .
با رشد و گسترش همه جانبه جوامع بشري ، ارتباط انسان با طبيعت نيز توسعه و عمق بيشتري پيدا كرد ، البته اين نزديكي و رابطه جنبه يك نامعادله بخود گرفت ، برداشت هاي بشر از طبيعت نسبت به كاري كه در رابطه با حفظ آن انجام ميداد بسيار بسيار بيشتر بود . هرچند كه بشر براي رشد و پيشرفت اجتماعي و اقتصادي منابع طبيعي را بشدت مورد تجاوز قرار مي داد ، اما اين امر باعث شده بود كه آن درك ابتدائي و نزديكي كه براي دوره اي طولاني باعث بقاء ش شده بود را نداشته باشد .
بجز جوامع كوچكي كه همچنان در بستر طبيعت ناب زندگي ميكنند يا بيش از ديگران به آن نزديك هستند ، بيشتر انسانها باگسترش شهرها و آنچه خود بوجود آورنده آن مي باشند ، از طبيعت فاصله گرفتند .
ميل به زيستن در طبيعت و احساس سرخوشي ناشي از يكي شدن با آن ، ميلي دروني و گرايشي ذاتي است . دامنه هاي كوهستان كه بشر از دوره مبارزه اش براي بقاء همواره از آن بهره جسته بود ، جايگاه ويژه در اين كشش دروني داشته است . در فرهنگ اقوام مختلف كوه ها تا مقام جايگاه خدايان قدر و منزلت پيدا كرده بودند . گرايش ذاتي انسان به هر چه بيشتر پيوستن به طبيعت و ميل سيري ناپذيرش به كشف و هويدا نمودن نايده ها ، او را بسوي كوهها سوق مي داد . گوئي ندائي دروني ، نگاه او را به قله هاي پوشيده از برف و يا ديواره هاي صاف كه در برابر نور خورشيد بدرخشش در مي آمدند ، ميكشيد .
حال ، طبيعت براي بشر تعريفي ديگر يافته بود . ارتباط او با كوه بعنوان يكي از مظاهر طبيعت ، شكل ديگر مي يافت . از كوههاي آند در آمريكاي جنوبي تا آلپ در اروپا و يا هيماليا در آسيا ، تمام جوامعي كه در كناره هاي اين ارتفاعات ساكن بودند به كوهها با نگاهي تقريبا يكسان مي نگريستند . نگاهي پر از احترام ، عشق و ترس .
كم كم ، انسان بيش از پيش تمايل به بالا رفتن از كوهها را نشان داد و براي اينكار از خلاقيت و دانش خود استفاده نمود . ابزارها و پوشاك مناسب " صعود " را تدارك ديد . افزايش تعداد كساني كه تمايل به صعود و بالا رفتن از كوه داشتند روز بروز بيشتر مي شد و همگام با آن صنعت ساخت لوازم مورد نياز نيز پيشرفت مي كرد .
بعد از مدتي آن ميل به طبيعت و همزيستي با كوه ، ديده نمي شد گرچه وجود داشت ! .
رشد فناوري انسان ها را قادر به بيشتر بالا رفتن ، بيشتر ماندن و بالاخره موفقيت در دستيابي به اوج كوه ها ، ساخت . حال انگيزه هاي ديگري بر اين تلاش مستمر سايه مي افكند ، " ميل به رقابت و برتري جوئي بر ديگر انسانها و بر كوه " .
با افزايش تعداد صعود ها ، حوادث بيشتر شد ، كشته هاي بسيار در دامنه كوهها بر جاي ماندند و به ابديت پيوستند . در پس اين حوادث ، تجربه ها بوجود آمدند . براي ساخت ابزار و تجهييزات ، براي پيدا نمودن بهترين روش صعود ، براي كشف بهترين مسير و براي انتقال تجربيات ، انسانها بيش از پيش به تفكر نشستند ، بيشتر ديدند ، بيشتر نوشتند و باز هم بيشتر تجربه كردند .
يكي از ابتدائي ترين يافته هائي كه بشر در بالا رفتن از كوه به ان توجه كرد اين بود كه ، " براي صعود ، نمي توان به تنهائي عمل كرد . "
و بر همين اساس انسانهاي هم فكر ، همدل و هم آرمان در كنار هم جمع آمدند . انسان هائي كه در روستاهاي پاي كوه ها زندگي مي كردند ، نمي توانستند نسبت به كوهي كه بردامانش مي زيستند بي تفاوت باشند .
كوهها داراي نام مي شدند ، نام هائي كه انسانها به آنها داده بودند و همچنان مي دادند . هر روزكه ميگذشت انسانها ، شناسنامه كوه خود را بيش از قبل داراي هويت مي كردند . هر تجربه صعود ، باعث مي شد كه معابر ، يخچالها ، سنگها ، چشمه ها و حتي درختان داراي نام شوند .
ديگر كمتر مي تواني كوهي را بيابي كه انسانش براي او شناسنامه تهيه نكرده باشد .

.... همه چيز در حال تغيير بود . نيازهاي جديد براي اهداف بالاتر و دور از دسترس تر ، بوجود آمده بودند . دوستاني كه تا ديروز در كنار هم اقدام به بالا رفتن ازكوه مي كردند اينك براي صعودي بزرگتر نياز به همگامي بيشتر با هم داشتند . مي بايست كارها و مسئوليت ها تقسيم مي شد . با تجربه تر ها مي بايست به جوانان و تازه واردها درس زيستن در كوه مي دادند پس تمرينات و آموزشها مشخص تر شد . با هم به كوه مي نگريستند – تا شايد مسيري بهتر را بيابند -

و آنگاه آموختند كه براي دستيابي به قله هاي بزرگ مي بايست يكي شد .

آموختند كه بكارگيري انديشه و خرد جمعي بهترين روش براي بدست آوردن مناسب ترين شيوه آمادگي براي صعود و البته خود صعود است .

كم كم ... مفهومي جديد شكل مي گرفت ... " بيان " ديگر كارساز نبود ... مي بايست كوه به ترسيم در مي آمد ... مي بايست افسانه ها و داستانهاي كوه ماندگار مي شد ... نام ها بر جاي مي ماند ... مي بايست تجربيات بدرستي ثبت مي شد و انتقال مي يافت ... حال " قلم " در كنار " بيان " بدرستي جاي گرفت ....

" فرهنگ كوه " متولد شد ... تولدي دوباره ... كاملتر از قبل .... با قابليت هائي به بزرگي صعود به بزرگي كوه ....

نظريه :
بر اين باور هستم كه " آن بخش از فرهنگ كوه كه برآمده از انديشه هاست و مي بايست بصورت نظري بدان پرداخته شود ، متناسب با فعاليت هاي عيني و عملي رشد نكرده است . اين رشد نيافتگي موجب عدم تعادل ميان انديشه و عمل ميگردد كه خود موجب بوجود آمدن ناهنجاري در درك شرايط عيني و در نتيجه هزينه هاي بالا براي كوهنوردي در ايران مي شود . "

پاره اي ازمباني نظري كه مي بايست براي درك و تعريف كوهنوردي در ايران مورد توجه قرار گيرد :
1. آيا بر اساس علم و معيارهاي حاكم بر ورزش ، كوهنوردي را مي توان بعنوان يك رشته ورزشي قلمداد كرد ؟
2. مرز بين كوهنوردي ورزشي و فعاليت هاي ماجراجويانه در عرصه كوه كجاست ؟ شاخص هاي لازم براي تفكيك اين مرز كدام است ؟
3. آيا طبقه بندي انگيزه هاي كساني كه به كوه و بالا رفتن از آن مي پردازند ضروريست ؟ به چه علت ؟
4. جايگاه و رابطه انديشه و تفكر ( شامل ايده ، نقد ، بررسي ، تحقيق و .... ) در رابطه با كوه و كوهنوردي كجاست ؟
5. جايگاه فرهنگ نوشتاري به عنوان ابزاري براي بيان انديشه هاي مرتبط با كوه و كوهنوردي كجاست ؟
6. رابطه كوهنوردان ( افراد ، تشكل ها ، نهاد هاي رسمي ) و فرهنگ كوه چيست ؟

اين مطلب ادامه دارد ......